In de loop van de tijd heb ik mogen meewerken aan een aantal boeken. Op deze pagina vind je daar een overzicht van. Het nieuwste boek van mijn hand of waaraan ik heb mogen meewerken staat bovenaan. Hoe meer naar onder, hoe langer geleden dat het is verschenen. Sommige boeken zijn nog te koop: hetzij via de reguliere boekhandel, hetzij antiquarisch.
Onderaan de pagina staan nog de verwijzingen naar historische artikelen die ik schreef voor het kwartaalblad van de Stichts-Hollands Historische Vereniging: Heemtijdinghen.
Mail gerust als er vragen zijn via de contactpagina op de site.
‘Verbeeldt je niks. Je bent maar een werkman.’
Drie maal een gewoon gereformeerd gezin 1851 – 1978
Het boek gaat over de eerste drie generaties Van Elk, die in Woerden woonden. De gezin waarvan mijn overgrootvader deel uitmaakte, arriveerde in januari 1855 in Woerden. We zijn inmiddels aan de vijfde generatie Van Elken in Woerden toe. Het boek beschrijft drie levens in en om Woerden. Om wat hen overkwam beter te kunnen plaatsen, wordt regelmatig een uitstapje gemaakt naar wat er in Nederland en de wereld gebeurde.
De beschreven levens:
Mijn overgrootvader Jan (1851 – 1940) geboren in Leiderdorp, genoot waarschijnlijk onderwijs op het lagere schooltje van Barwoutswaarder/Rietveld. Hij kon lezen en schrijven, in tegenstelling tot veel van zijn collega’s. Hij werkte zijn hele leven bij pan- en steenbakkerijen in Woerden of Rietveld. Overgrootvader Jan en zijn vrouw Hendrika waren een gelovige mensen. Ze voelden zich verbonden met Abraham Kuijper en gingen mee met de Doleantie en kozen voor de gereformeerde kerk. Overgrootvader Jan werd tweemaal gekozen tot ouderling of diaken, maar weigerde de kerkelijke functie te aanvaarden. In een geval omdat hij geen complete bijbel had en de tweede maal omdat hij zichzelf van te geringe betekenis vond (en volgens de leden van de kerkenraad had hij daarin gelijk…). Uiteindelijk heeft hij van 1913 tot en met 1925 in de kerkenraad gezeten als ouderling.
Mijn opa Jan (1881 – 1931) werd geboren in Rietveld en ging waarschijnlijk ook in Barwoutswaarder naar school. Hij kon goed lezen en schrijven. Later in zijn leven schreef hij theologische verhandelingen in reactie op preken. Hij was, aannemelijk door de slechte levensomstandigheden in de arbeiders in Woerden, lichamelijk zo zwak en onderontwikkeld dat hij voor militaire dienst werd afgekeurd. Hij was ambitieus, wilde weg uit de pannen- en steenindustrie en verhuisde van de stegen en sloppen van de Pannebakkerijen naar de Rijn in Woerden. Hij ging bij de melkfabriek aan de Utrechtse Straatweg werken en kocht zelfs het huis waarin hij woonde. In 1924 verbouwde hij het pand tot woonhuis met winkelruimte en begon naast zijn vaste baan een winkel in verf, chemische stoffen en verbandmiddelen (een drogisterij dus). Die runde hij met zijn oudste zoon Jan (de latere verzetsheld). Opa Jan was actief meelevend kerklid, daarnaast lid van de kiesvereniging Nederland en Oranje (de ARP) en bestuurslid van Werkmansverbond Patrimonium (voorloper van het CNV). Rond 1927 werd hij ongeneeslijk ziek en overleed in maart 1931 aan leverkanker.
Zijn vrouw Neeltje nam daarna het roer over en maakte van de winkel een kruidenierszaak. Zij hield het gezin financieel draaiend. Dat lukte haar door in de avonduren naaiwerk te verrichten voor het Magazijn. Zoon Gijs werkte in de kruidenierswinkel. Zo kon de hypotheek worden betaald en voorzien in het dagelijks levensonderhoud.
De oudste kinderen hadden in de jaren twintig mogen doorleren. Dochter Riek werd onderwijzeres in Woerden en Faas ging na de ULO eerst werken bij Gemeentebedrijven Woerden en daarna bij een Utrechtse verzekeringsmaatschappij. Zoon Gijs kon door de ziekte van zijn vader en het geldgebrek de ULO niet afmaken.
De leden van het gezin waren actief in de gereformeerde kerk in Woerden. De jaren dertig verliepen redelijk. Zoon Gijs werd actief lid van de Woerdensche Burgerwacht.
In 1939 moesten zoons Faas en Teus opkomen vanwege de mobilisatie. Faas sneuvelde op 11 mei bij Valkenburg en Teus lag in het ziekenhuis met een gebroken been. De zoons Jan en Gijs raakten betrokken bij het verzet. Jan werd lid van de Oranje Vrijbuiters en kwam eind februari 1945 om in concentratiekamp Dachau. Gijs was actief lid van het plaatselijke verzet onder leiding van huisarts Schrijver. De winkel werd in de oorlog letterlijk leeggegeten en na de bevrijding opgeheven. Oma Neeltje van Elk – Lokhorst overleed in 1956 bij haar dochter thuis (op ’s Gravensloot, dus in Kamerik). Haar jongste dochter Adri vatte Woerden en het gereformeerde milieu in de jaren dertig en waarom het haar (voor)ouders niet lukte om vooruit te komen, als volgt samen: Verbeeld je niks. Je bent maar een gewoon werkman. Zo werd haar dat ingepeperd.
Mijn vader Gijs (1915 – 1978) werkte na de oorlog tot 1968 bij Defensie (het Magazijn) en daarna tot zijn overlijden bij de Martha Stichting in Alphen aan den Rijn. In zijn avonduren deed hij de administratie van Woerdense bedrijven om wat bij te verdienen en de studie van de kinderen mogelijk te maken. Daarnaast was hij betrokken bij de gereformeerde kerk in Woerden en bij tal van verenigingen, zoals de vereniging Philadelphia, de BLO-school en later de stichting Huis en Haard, omdat zoon Hans met een geestelijke beperking worstelde. Dat hield Gijs erg bezig. Gijs en zijn vrouw Mien hechtten veel waarde aan onderwijs. Alle kinderen mochten doorleren. Daarnaast vonden ze de vakantie erg belangrijk. Daarvoor werd het hele jaar gespaard. In de jaren zestig was Rockanje op Voorne-Putten het vakantieadres voor hen en nog een aantal Woerdense gezinnen. In de jaren zeventig kreeg hij door zijn harde werken en zijn vele roken hartklachten en werd twee maal getroffen door een zware hartaanval. Hij bleef bezig door het kerkelijk bureau van de gereformeerde kerk in Woerden voor zijn rekening te nemen. In januari 1978 werd hij onwel op de Oostdam en stierf in de praktijk van huisarts Van der Giesen aan de Oostdam.
Het boek is niet in de handel verkrijgbaar en is uitsluitend via deze site te bestellen. De gegevens:
Titel: Verbeeldt je niks. Je bent maar een werkman.’ Drie maal een gewoon gereformeerd gezin 1851 – 1978.
Auteur: Bert van Elk
Pagina’s: 200
Formaat: 170 x 240 mm
Omslag: hardcover
Geïllustreerd: +100 foto’s
Bedreigd, bezet, bevrijd. Woerden, Harmelen, Kamerik en Zegveld in de Tweede Wereldoorlog
Het boek ‘Bedreigd, bezet, bevrijd’ is door Rob Alkemade, Frans van Bork , Jan van Es en mij geschreven in opdracht van het comité 4 en 5 Mei Woerden en verscheen in april 2020 ter gelegenheid van 75 jaar bevrijding. Het boek is een overzichtswerk dat beschrijft wat er voorafgaand aan en tijdens de Tweede Wereldoorlog gebeurde in de vijf plaatsen die nu de gemeente Woerden vormen. De eerste oplage van 1.000 stuks was in enkele weken tijd uitverkocht via de plaatselijke boekhandels. Een tweede druk is in voorbereiding. Exemplaren kunnen via het Comité 4 en 5 Mei Woerden worden besteld.
Woerden en de wereldbrand 1914-1918
‘Woerden en de wereldbrand 1914-1918′ vertelt wat er tijdens de jaren van de Eerste Wereldoorlog in Woerden gebeurde. Nederland deed weliswaar niet mee aan de Eerste Wereldoorlog, maar dat wil niet zeggen dat de inwoners van Woerden niets hebben gemerkt van het geweld aan de andere kant van de landsgrens. Het boek is het resultaat van vijf jaar zoekwerk in onder meer kranten, gemeentearchieven en het Nationaal Archief. Tijdens zijn onderzoek kreeg ik regelmatig te maken met vooroordelen: “Eerste Wereldoorlog? Woerden? Wat heeft dat met elkaar te maken? Hebben we daaraan meegedaan dan? We waren toch neutraal? Dus er kan nooit veel zijn gebeurd?”. Dat bleek dus erg mee te vallen. Het is allemaal terug te vinden in dit met zo’n vijftig foto’s geïllustreerde boek. Het verscheen in augustus 2018.
Titel: ‘Woerden en de wereldbrand 1914-1918. Auteur: Bert van Elk. Uitgeverij: Boekscout in Soest. Omvang: 180 pagina’s, rijk geïllustreerd. Formaat: 16 x 24 centimeter. ISBN: 978-94-022-4720-6.
Jan van Elk. Melkman, verzetsman (2018)
De Sicherheitsdienst deed op 25 augustus 1943 een inval in een woonhuis in de binnenstad van Woerden. Er werden zestien tot achttien Joodse Nederlanders en drie tot vijf leden van verzetsgroep De Oranje Vrijbuiters gearresteerd. De eigenaar van het pand, de Woerdense melkman Jan van Elk werd nog op diezelfde dag in Utrecht gearresteerd toen hij aanbelde bij het hoofdkwartier van de verzetsbeweging.
De inval in Woerden was onderdeel van een grote actie tegen de Oranje Vrijbuiters. De gearresteerde verzetslieden werden veroordeeld door een Duitse rechtbank. Op drie na werden allen gefusilleerd. Jan van Elk was een van hen. Hij verbleef in de concentratiekampen Vught, Dachau en Natzweiler. Jan van Elk werd teruggestuurd naar Dachau en overleed daar eind februari 1945.
Het boekje werd geschreven ter gelegenheid van de onthulling van een gedenksteen voor Jan van Elk op 3 mei 2018. De plaquette bevindt zich op het poortje naast het pand Rijnstraat 75 in Woerden. Het boekje verscheen in een oplage van 250 exemplaren, bekostigd door het VSB-fonds uit Woerden. Het is gratis op deze website te downloaden.
50 jaar na dato. Vijftien veteranen vertellen over hun periode op Nederlands Nieuw-Guinea 1958 – 1962′ (2008)
Het boekje verscheen in 2008 ter gelegenheid van de Veteranendagen van de Koninklijke Luchtmacht onder verantwoordelijkheid van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie. Het bevat vijftien interviews met veteranen van de luchtmacht die in Nieuw-Guinea dienden in de tijd dat Indonesië het eiland aan de Republiek Indonesia wilde toevoegen, maar Nederland geen afstand wilde doen van deze kolonie. De militairen vertellen uitgebreid over hun reis naar het eiland, hun leven daar en hun terugkeer naar Nederland. Het is te downloaden op deze pagina.
Rekenmeesters in de Krijgsmacht. De geschiedenis van de stichting NIVRA Fonds Militaire administratie (2000)
Het boek beschrijft de geschiedenis van de stichting NIvRA Fonds die talentvolle militairen van het Dienstvak der Militaire Administratie tussen 1956 en het jaar 2000 de gelegenheid bood een opleiding te volgen tot accountant bij een civiele opleider. ISBN: 90-361-0028-3. Uitgeverij: Dutch Print Services, Tilburg.
En verder:
De reserve-officier der Artillerie (SROBA-SROOA-SROA-SROLuA) door P.J. Anthonissen, uitgeverij De Bataafsche Leeuw. Amsterdam 2003.
De Inspecteur-Generaal – arbiter, raadgever, vertrouwensman. een uitgave van heet Ministerie Van Defensie. ISBN 9789090086040. Den Haag 1995.
In vredesnaam, De wereldwijde inzet van Nederlandse blauwhelmen. Uitgegeven door Brouwer Offset BV. Delft, 1993.
Nederlanders en Desert Storm. Red. WiebrenTabak. Uitgever: Ministerie van Defensie, 137 pagina’s, ISBN: 9789080069114, Den Haag, 1991.
Publicaties/artikelen:
‘Jan en Faas overleefden de oorlog niet’ in”: Heemtijdinghen, orgaan van de Stichts Hollands Historische Vereniging, 51e jaargang, nr. 4 van 2014.
‘Woerden en de mobilisatie van augustus 1914’ in: Heemtijdinghen, orgaan van de Stichts Hollands Historische Vereniging, 55e jaargang nr. 1 van 2019.
‘Woerden en de mobilisatie van 1870‘ in: Heemtijdinghen, orgaan van de Stichts Hollands Historische Vereniging, 59e jaargang, nr. 2 juni 2023.
‘Eeuwfeest voor gereformeerde Opstandingkerk’ in Heemtijdinghen, 59e jaargang, nr. 3, 2023.
Bewogen levens van de Woerdense familie Van Elk in Heemtijdinghen, 60e jaargang, nr. 2 – juni 2024.
Van ‘vrijkorps’ naar hulppolitie. Vereeniging de Woerdensche Burgerwacht in: Heemtijdinghen, 60e jaargang, nr. 3, september 2024.